MERKEZ BANKASI'dan ÇİFTÇİ FORMÜLÜ

Merkez Bankası, son dönemde patates ve soğan başta olmak üzere sebze ve meyvede yaşanan aşırı fiyat artışlarının yanlış üretim planlaması, ürünlerin çok sayıda aracının elinden geçmesi, depolama ve ulaşım sorunlarından kaynaklandığını tespit etti. Ürünlerin toplanması, taşınması, korunması, ambalajlanması ve tasniflenmesinin farklı aracılar tarafından yapılması nedeniyle tarladan tezgaha gelene kadar fiyatların olağanüstü arttığını belirleyen Merkez Bankası, aracıların kaldırılıp tüm sürecin çiftçilerin kendi kuracağı üretici birliklerine verilmesini önerdi.

Merkez Bankası, bu yıl yayımladığı 3'üncü enflasyon raporuna, gıda fiyatlarında yaşanan olağanüstü fiyat artışlarını durdurmaya yönelik kapsamlı bir öneri çalışması ekledi. “İşlenmemiş Gıda Enflasyonunda Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri” isimli çalışmada bu yıl Nisan-Haziran döneminde tarımsal ürünlerde yaşanan olağanüstü fiyat artışının çeşitli taze sebze ürünlerindeki dönemsel arz açığından, yani pazara az ürün sunulmasından kaynaklandığı belirtildi. Bu durumun etkin ve dinamik bir tarımsal üretim planlaması yapılamadığı için yaşandığı belirtilen raporda, üretim planlaması için tarımsal istatistik, rekolte tahmini ve erken uyarı sistemi altyapısının güçlendirilmesinin gerektiği bildirildi.

Raporda gelişmiş ülkelerde gıda üretimi dağıtımı ve pazarlamasının büyük ölçüde üretici birlikleri tarafından yapıldığı, Türkiye'de ise üretici birliklerinin tedarik zincirindeki payının son derece sınırlı olduğu belirtilerek şu tespit ve önerilere yer verildi:

ÇİFTÇİ TÜCCARA BORÇLU

“Türkiye'de tarımsal ürünlerin temini, taşınması, muhafaza edilmesi, ambalajlanması ve tasniflenmesi gibi pazarlamaya ilişkin fonksiyonların birçoğu aracılar tarafından yerine getirilmektedir. Bu durum bir taraftan üreticilerin aracılara olan bağımlılığını artırırken, diğer taraftan, pazarlama kanallarının uzamasına, maliyetlerin artmasına ve pazarlama payının yükselmesine sebebiyet vererek nihai tüketici fiyatını yukarıya çekmekte ve fiyat istikrarını bozmaktadır. Diğer yandan, küçük çiftçilerin genel olarak tüccara ve diğer aracılara borçlu olması ve tarımsal faaliyetini kayıt dışı borçluluk üzerinden devam ettirebilmesi çiftçinin tarımsal katma değerden hak ettiği payı alamamasına yol açmaktadır. Bu durum da üretimi caydırmakta ve fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı yapmaktadır. Ülkemizde elverişsiz koşullarda faaliyet yürüten 175 toptancı hali, piyasa yapısını sığ ve parçalı hale getirmektedir. Belediye işletmeciliğine dayanan mevcut hal işletim modeli ve mülkiyet yapısı eksik rekabete yol açmakta, fiyatların yükselmesine yol açmaktadır.”

TARLA-SERA GEÇİŞİNE DİKKAT

Raporda, özellikle yaş sebze ürünlerinde tarla-sera-tarla geçişlerinin iyi idare edilememesinin de pazara yeterli miktarda ürün girişini engellediği de belirtilirken bu aksaklıkların piyasada hüküm süren aracılara fiyat spekülasyonu yapma ve aşırı kazanç sağlama imkânı getirdiği vurgulandı. Merkez Bankası, bu sorunun çözümü için mevcut seraların iyileştirilmesi ve yeni modern seraların kurulması önerisinde bulundu.

Raporda patates, limon, kuru soğan ve elma gibi saklanabilir yaş meyve ve sebze ürünlerinin depolanması ve tedarik zincirine sokulması sürecinde zaman zaman aksaklıklar yaşandığı, ürünün yetersiz olduğu dönemlerde bu aksaklığın ani ve hızlı fiyat artışlarına yol açtığı, bu sorunun önlenmesi için lisanslı depoculuk ve ürün borsalarının etkin kullanılması gerektiği ifade edildi.

SÖZCÜ Gazetesi