Ödemeler dengesi tablosu içinde cari işlemler ve sermaye dengeleri toplamı uluslararası resmi döviz rezervlerindeki değişim tutarına eşit olmalıdır. Teorik olan bu durum çoğu zaman gerçekleşmez.
Turizm gelir ve giderleri ile bavul ticareti (resmi olmayan ihracat) gibi birçok gelir-gider anket yapılması sonucunda tahmin edilmekte ve elde edilen veriler ödemeler dengesi hesaplarına alınmaktadır. Hesaplara alınan tutarların karşılığı döviz girişi farklı olabilir ve rezervlere bu tutar girilerek denge bozulabilir. Örneğin 100 dolar olarak rahmin edilen turizm net geliri 120 dolar olarak gerçekleşmişse, hesapta 100 dolar turizm net gelirine karşılık rezervlerde 120 dolar yer alacak ve 20 dolar fazlalık gözükecektir.
Yurtiçinde yaşayan vatandaşlarının döviz bozdurmaları halinde rezervleri artırırken ödemeler dengesinde mal ve hizmet dengesini değiştirmez. Daha önce ekonomiye giren dövizler bozdurulmuş ve bu da rezervleri artırmış ve tek taraflı bir artış söz konusu olmuştur.
Net hata ve noksan hesabı artı ise bir ihracat, turizm, sermaye geliri olmaksızın yani ödemeler dengesi tablosunun cari işlemler ve sermaye dengesinde yer almayan bir işlemden dolayı döviz girişi var demektir.
Net hata ve noksan hesabı eksi ise bir ihracat, turizm, sermaye geliri olmaksızın yani ödemeler dengesi tablosunun cari işlemler ve sermaye dengesinde yer almayan bir işlemden dolayı döviz çıkışı var demektir.
Bütün bu açıklamalardan sonra Şubat ayında net hata ve noksan hesabında yer alan 2 milyar 878 milyon doların nereden kaynaklandığına ilişkim seçeneklerini sıralayalım.
* İhracat bedellerinden tahsilat az.
Muhasebe kayıt hataları, gelmeyen dövizleri, döviz bozdurmaların 3 milyar dolara yakın bir net hata ve noksan oluşturması mümkün değil. Bu durumda ihracatçıların ve turizmcilerin hemen batması lazım. Bu rakamı yaratan bizce en önemli kısım kayıt dışı döviz girişleridir.